Bonsai nedir ve bakımı nasıl olmalı?

Özlem K. Özlem K.
CanlıBahçe Fidancılık, CanlıBahçe Fidancılık CanlıBahçe Fidancılık Classic style garden
Loading admin actions …

Bonsai, yaşayan ağaçlara duyulan saygıyı ve bu ağaçların yaşamasını konu alan bir sanattır. Bonsailer minyatür olmalarına rağmen çevremizde gördüğümüz ağaçlardan hiçbir farkları yoktur. Özenle seçilen ağaçlar, budanarak ve ilgiyle yetiştirilerek minyatür ağaç görünümü kazanır.

Bonsai yetiştirmek  Japonya'da bir sanat olarak görülür ve saygı görür. Büyük bir sabırla ve zevkle yapılan bu doğa harikası ağaçlardan orada yaşayan bin yıllık bonsailer dahi vardır. Japon kültüründe bonsailer kutsaldır ve doğayı temsil eder. Bonsai ağacının türü çok önemli değildir;  ister dış mekan  ister iç mekan bitkileriyle bu ağaç saksı ortasına yerleştirilerek büyütülebilir. Ancak elbette bitkinin süs ve değerli görünümünü devam ettirmek için önerilen ve bonsai için uygun olan özel ağaç türleri mevcuttur. Japonya'da bu bitki için genellikle çam ve meşeden gelen kara çam, ardıç, kızıl çam, ezo ladini, kaede çınarı, kayın, Çin ayvası gibi bitkiler kullanılır. Bu ağaç türleri dört mevsime dayanıklı olan uzun ömürlü ve saksıda yetişmeye uygun olan bitkilerdir.

Bu yazımızda Bonsai Bakımı ve Bitki Bakımı web siteleri kaynak olarak kullanılmıştır. 

Öncelikle: Satın alırken nelere dikkat etmeli?

1) Kendiniz için doğru ağaç türünü seçtiğinizden emin olun. Türün özelliklerini, ihtiyaçlarını, bakımı ile ilgili püf noktalarını, sık rastlanan hastalıklarını araştırın.

2) Bakımının zorluğuyla meşhur bir tür seçerek başlamayın (çam, kayın, meşe, kızılcık gibi).

3) Bonsainiz için bir yer belirleyin. Bu yerin aldığı ışığa, ısıya ve havaya göre bir bonsai seçmeye özen gösterin.

4) Bonsainizi edinip eve getirdikten sonra, şekil vermek, bakım yapmak için aceleci davranmayın. Önce bonsainizi uzun uzun incelemeye zaman ayırın. Bonsainize vermek istediğiniz şekli, beş yıl sonra nasıl görünmesini istediğinizi düşünün ve planlayın.

5) Yeni başlayanlar için önerilen iç mekan bonsai ağaçları: Ficus, jade (yeşim), carmona, ligustrum  (şimşir), ulmus (Çin karaağacı), servi.

6) Yeni başlayanlar için önerilen dış mekan bonsai ağaçları: Zelkova, acer (akçaağaç).

Türleri ve boyutları

Gelişimini tamamlamış bonsailerin boyutları 3 cm ile 203 cm arasında değişiyor ve boyutlarına göre sınıflandırılıyorlar. En en en minicik bonsai sınıfı Keshitsubo olarak adlandırılıyor ve uzunluğu yalnızca 3 ile 8 cm arasında değişiyor. Bu minyatürün de minyatürü sınıfı boy sırasına göre Shito, Mame, Shohin, Komono, Katade-mochi, Chumono, Omono, Hachi-uye, ve boyu 152 ile 203 cm arasında değişen, bir bonsai için devasa kabul edilebilecek Imperial sınıfı takip ediyor.

Fiyatları

Bonsai'nin fiyatı elbette türüne ve yaşına göre değişir. Genç bir bonsai'yi altmış lira civarına alabilirken yıllanmış bir bonsai'nin fiyatı türüne de bağlı olarak binleri bulacaktır. Özgün özelliklere sahip bonsailer yirmi bin lira gibi çok yüksek fiyatlara alıcı bulabilmektedir! On lira civarına tohum ve ekim kitleri de satılmaktadır; cesaretiniz varsa!

Budama teknikleri

Bonsailer doğal olarak minyatür boyutlarda kalan ağaçlar değiller. Bun görünümü sağlamak için uğraşmak gerekiyor. Eğer bir bonsaiyi doğal ortamına veya daha büyük bir saksıya eker ve bonsaileştirmeyi durdurursanız, bu minyatür ağaç normal boyutlarına geri dönecek ve doğal şeklini tekrar kazanacaktır.

 Şekillendirme Budaması:  Ağaç gençken yapılan oldukça sert bir budama şeklidir. Ağacın temel şekli bu budama ile ana dalı bırakarak veya ileride bir fayda sağlamayacaksa ana dalında kesilerek yapıldığı budamadır. 

Bakım Budaması:  Şekillenen ana dallar üstünde her yıl veya iki yılda bir yapılması gereken budama şeklidir. Bu yolla bonzainin şekillenmesini sağlamış oluruz.

Çimdikleme: Dalların gelişimini kontrol edebilmek için yeni filizleri koparmaya çimdikleme diyoruz. Yeni filizler çok hassas olduğundan birçok durumda bu işlemi kesici aletlerle değil elimizle de yapmamız mümkündür.

Nasıl sulanmalı?

Bütün canlı bitkilerde olduğu gibi;  bonsai ağacında da sulama çok önemlidir. Bonsai ağacı yetiştiren ve gerçekten bu sanattan anlayan sanatkarlar; bonsai ağacı sulamasının 3 yılda öğrenildiğini düşünmektedirler. Bu sanat eseri olan ‘’ minyatür ağaçlar ‘’ tıpkı diğer bitkiler gibi neme ihtiyaç duyarlar. Bu nemi sağlayacak sulama ve ortam sağlanır ise bonsai ağacı sağlıklı bir şekilde büyümeye devam eder, aksi durumda ağaç yaprakları kurur ve zamanla dallarıyla birlikte dökülmeye başlar ve bitki ölür. Buradaki en önemli ve dikkat edilmesi gereken husus, ağaç ne fazla sulanıp kökleri çürütülmeli ne de susuz bırakılıp kurutulmalıdır.

Bonsai ağacı sulamaya başlarken önce bitkinin toprağını elinizle kontrol ederek aşırı nemli olmamasına dikkat edin ve yavaşça saksının tüm bölgelerine gelecek şekilde sulayın. Sulamayı tamamen toprak suyu emene kadar sürdürün. Kökleri ve toprağı suya doğan ağacın yapraklarını ise; bir spreyle püskürterek tıpkı hafif yağmur serpintisi gibi sulamaya devam edin. Daha öncede belirttiğimiz gibi aşırı sulamadan kaçınarak bitki suya doyduğu an sulama bitirilmelidir.

Bakımı nasıl olmalı?

Bonsainin bir ağaç, yani dış mekan bitkisi olduğunu hatırlatalım. Tabi ki, bu, bonsainin iç mekanlarda yetiştirilemeyeceği anlamına gelmiyor. Ancak iç mekan bonsaileri genellikle tropikal bitkiler arasından seçildiği için ışığa ve ısıya daha fazla ihtiyaç duyuyorlar.

Özellikle gölge seven bir bonsaiye sahip değilseniz, bonsainizi mümkün olduğunca cam kenarlarına yerleştirmeniz gerekiyor. Eğer bonsainiz tek bir taraftan ışık alıyorsa, birkaç haftada bir saksısını çevirerek eşit ışık almasını sağlayabilirsiniz. Bonsainizin, türüne göre, kış aylarında serin kalan cam kenarlarında ısı desteğine ihtiyaç duyabileceğini unutmayın. Yine de, havalar serinler serinlemez bonsainin yerini aniden değiştirerek kalorifer üzerine de koymamalısınız. Bonsainizin bakımında yapacağınız her değişikliği, bonsainizi alıştırarak yapmayı ihmal etmeyin.

Bonsainizin türüne göre, havalar ısındıkça saksınızı bahçe, balkon gibi yerlerde açık havaya çıkarabilirsiniz. Alıştırma yapmayı unutmayın ve başlangıçta dış mekanda geçen zamanı kısa tutmaya çalışın.

Yine bonsainizin türüne göre değişmekle beraber, zaman zaman su içindeki mineraller, tuzlar ve birçok farklı element bonsainiz için yetersiz kalabilir. Besin ihtiyacını karşılayabilmesi için taze (daha önce üzerinde bitki yetiştirilmemiş) toprak veya gübre kullanabilirsiniz.

Fotoğraftaki örnekte Canlı Bahçe Fidancılık tarafından üretilip şekil verilmiş, bahçe için uygun bir bonsai türü görüyoruz.

Bonsai tohumdan nasıl yetiştirilir?

Bonsaiyi tohumdan yetiştirmenin ciddi anlamda bahçecilik bilgisi ve beceri ile büyük sabır gerektirdiğini belirtelim. Bonsai ağacı adım adım şöyle yapılmalı: Öncelikle istediğiniz türün tohumlarını alın ve bir bardak suya atın dibe çöken yeşeren tohumları seçerek 15 cm lik bir saksıya steril toprak kullanarak tohumları aralıklı olarak gömün ve sulamasını püskürterek yapın. Köklenmeye başlayan dalları alttan keserek budamaya başlayın. Bonsai ağacı saksıda yetiştirilirken en önemli husus kesinlikle sulamadır. Çok fazla sulama tağacın bakteri üretmesine sebep olur. Ağaç sık sık havalandırılmalı ve güneşe çıkarılmalıdır. Gövdesi büyüyen ağaç budayarak inceltilmeli ve öne gelecek şekilde budanmalıdır. Ağacın tek bir zirvesi olmalı dallar birbiriyle ve gövdeyle kesişmemelidir. Kökleri saksı tabanına tamamen yayılmalı ve alt dalların tabana doğru eğilimli olması gerekmektedir ki; bu bitki tam bir ağaç görünümünü alabilsin. Büyümeye ve şekillenmeye başlayan bonsai ağacı her yıl budanmalı ve gelişmeyi engelleyen yeşil filizler elle koparılmalıdır. Bitkinin sağlıklı büyümesi için çok sıcak veya çok soğuk ortamlarda bulunmaması ve başka bitkilerle de temas etmemesi gerekir. Bu küçük ağaçlara her yıl vitamin verilmeli ve bakımı düzenli bir şekilde yapılmalıdır. Büyük bir sabır ve emek sonucunda tamamen sizin sanat eseriniz olan doğadan evinize taşınan küçük bir ağacınız olacak.

Bu yazımızı beğendiyseniz ’Mükemmel bir iç bahçe yaratmanın ipuçları nelerdir?’ başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.

Need help with your home project?
Get in touch!

Highlights from our magazine